Σάββατο, 27 Φεβρουαρίου 2021

Photo: Ο πίνακας "Cimon and Iphigenia" των Rubens, Snyders & Wildens, 1617.

Λάδι σε καμβά, Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης της Βιέννης

Αγαπητοί ψυχολόγοι μου,

Είχα σημειώσει σαν θέμα προς συζήτηση μαζί σας το γιατί τα big size ρούχα είναι πολύ πιο ακριβά από τα υπόλοιπα. Θεώρησα ότι ταιριάζει γάντι λοιπόν αυτό το θέμα μετά το προηγούμενο με θέμα την μαγειρική και τις αγαπημένες μου συνταγές. Αυτό το θέμα όμως, των big size ρούχων, απαιτούσε να κάνω μία έρευνα και σκέφτηκα να ξεκινήσω από το πως άλλαξε το πρότυπο ομορφιάς μέσα στους αιώνες και ενώ κάποτε τα παραπανίσια κιλά θεωρούνταν σέξι, φτάσαμε στα καχεκτικά πρότυπα του σήμερα. Η ιστορία αυτή λοιπόν έφτασε να αποτελεί ένα ποστ από μόνη της.

Μια ματιά στην τέχνη του Rubens (1557-1640) δείχνει ότι η πλούσια, σαρκώδης ομορφιά των γυναικών στους πίνακές του, πιθανότατα έκανε τις λεπτές κυρίες της εποχής να εύχονται να μπορούσαν να τους μοιάσουν. Για περίπου 400 χρόνια (μεταξύ 1500 και 1900), το σωματικό βάρος, για άνδρες και γυναίκες, αποτελούσε γοητεία. Υπήρχαν φυσικά παραλλαγές ανάλογα με τη χώρα και τον αιώνα, αλλά γενικά θεωρούνταν όχι μόνο όμορφο, αλλά και φυσιολογικό, να φαίνεται κανείς "μπόλικος". Η λεπτότητα υπήρχε μόνο ως ιδιότητα των χεριών, των ποδιών και της μύτης. Ο δοξασμός της πλούσιας σάρκας στην τέχνη αντικατόπτριζε την πίστη της Αναγέννησης στις σχεδόν απεριόριστες δυνατότητες του ανθρώπινου νου και σώματος, ενώ τα λεπτά σώματα υποδήλωναν φτώχεια, αδυναμία, γηρατειά, καθώς και πνευματική φτώχεια και ηθική ανεπάρκεια. Ένα λεπτό σώμα ήταν κατάλληλο μόνο στον Μεσαίωνα, όταν η Εκκλησία κήρυττε την ασήμαντη σημασία της σάρκας.

18ος αιώνας και Ρομαντισμός...

Photo: Ο πίνακας "La Mort de Sardanapale" του Eugène Delacroix 1827.

Λάδι σε καμβά, Μουσείο του Λούβρου

Στα τέλη του 18ου αιώνα, ο Ρομαντισμός έφερε στο φως έναν θαυμασμό για την λεπτότητα, με τα "γοτθικά" δαιμονικά πλάσματα -αρσενικά ή θηλυκά- με ρουφηγμένα μάγουλα, ψηλά και ισχνά, γεμάτα νευρική ενέργεια, αντικατοπτρίζοντας τις ερωτικές προτάσεις για απαγορευμένες πρακτικές και ανίερες ανησυχίες. Σημαντικό ρόλο έπαιξε και η αυξανόμενη ενασχόληση με την κλασική αρχαιότητα. Η επιθυμία να μοιάζουν με αρχαίους Έλληνες και Ρωμαίους, συνέβαλε στην μεταστροφή προς τα πιο αδύνατα σώματα, ενώ η μόδα στα ρούχα απαρνήθηκε τις πολλές πτυχές, ώστε να μοιάζει με τα υφάσματα των παλιών γλυπτών. Η σαρκώδης υπερβολή σταδιακά έδωσε τη θέση της στα λεπτά γυμνά της νεοκλασικής τέχνης. Ωστόσο, τόσο στην τέχνη όσο και στη ζωή, χρειαζόταν ένα στρώμα λίπους για να μην πετάγονται τα κόκκαλα και χαλούν την όψη και εφαρμογή των ενδυμάτων.

19ος αιώνας και Επαναστάσεις...

Photo: Monstrosities of 1822, του George Cruikshank, χρωματισμένη γραμμική οξυγραφία,

έκδοση της 19ης Οκτωβρίου 1822. Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου

Τον 19ο αιώνα οι άνθρωποι είχαν καταλάβει πλέον ότι ολόκληρη η τάξη της κοινωνίας θα μπορούσε να αλλάξει εν ριπή οφθαλμού και παρόλο που η σωματική ομορφιά παρέμεινε συμβατικά σταθερή, στον αέρα πλανιόταν μια διάθεση για ανατροπή πεποιθήσεων και κυβερνήσεων. Η αλλαγή έγινε σύντομα εμφανής στη μόδα. Τα παχουλά αντρικά σώματα ήταν σχεδόν ακινητοποιημένα από άκαμπτα και στενά υφάσματα, σκληρούς γιακάδες, καπέλα και παπούτσια. Αν και τα κομψά φορέματα ήταν ακόμη ογκώδη, τα ιδανικά γυναικεία σώματα ήταν πλέον πολύ παχιά πάνω και κάτω αλλά εξαιρετικά λεπτά στη μέση. Η έντονη σεξουαλική συνείδηση ​​και η ακραία σεμνοτυφία εκφράστηκαν έντονα στα φορέματα, αφού οι γυναίκες κάλυπταν κάθε ίντσα του κορμιού τους τη μέρα, αλλά φορούσαν ακραία ντεκολτέ τη νύχτα. Σ' έναν αστικό κόσμο που διακατέχεται από πουριτανισμό, η ενοχή κρύφτηκε κάτω από κορσέδες και μεταξωτά καπέλα, περιμένοντας τις μεταγενέστερες, Φροϋδικές επαναστάσεις.

20ος αιώνας και μεταστροφή στον λεπτό σωματότυπο...

Photo: Costumes Parisiens, Περιοδικό Journal des Dames et des Modes 1913,

του Bernard Boutet de Monvel

Τον 20ο αιώνα το γούστο στη φυσική ομορφιά έδειξε έντονη απόρριψη του πάχους. Στην καθημερινή ζωή, ένας απλός τρόπος έκφρασης αυτού του μεταβαλλόμενου ιδανικού είναι η αλλαγή της μόδας στα ρούχα. Στην τέχνη, το γυμνό (είτε προσφέρεται από τον Rubens ή από το Playboy) τείνει να αντικατοπτρίζει τα ίδια μεταβαλλόμενα πρότυπα. Οι κυρίες του Rubens είναι εξιδανικευμένες εκδοχές της μοντέρνας ένδυσης της εποχής με ολόσωμα σατέν φορέματα γεμάτα χοντρές, κινητές πτυχές γύρω από τη μέση. Στη γυμνή τέχνη, το λαμπερό δέρμα πάνω από παχιά σάρκα, αναδείκνυε ένα σώμα τέλεια προσαρμοσμένο στο ερωτικό γούστο της εποχής. Εν τω μεταξύ, στην πραγματική ζωή, οι άνθρωποι που ήταν λεπτοί φορούσαν πλούσια, ρευστά και ογκώδη ρούχα για να υποδηλώσουν ότι μοιάζουν με ένα γυμνό Rubens από κάτω. Κατά τον 20ο αιώνα ο λεπτός, απλά ντυμένος εκπρόσωπος της μεταρρύθμισης έγινε ο ηγέτης της μόδας. Κατά τους προηγούμενους αιώνες η καλή υγεία σχετιζόταν με την παχυσαρκία. Η ελάχιστη πρόσληψη τροφής και η εντατική άσκηση δεν είχαν καμία σχέση με την ιδέα της φυσικής ομορφιάς ή ευεξίας. Αντιθέτως, οι λιγοστές δίαιτες και η συνεχής έντονη δραστηριότητα θεωρούνταν η ατυχής μοίρα δουλοπάροικων και εργατών. Καλή υγεία δεν σήμαινε καλό μυϊκό τόνο και καλή κυκλοφορία αλλά μόνο ελευθερία από ασθένειες. Σήμερα, οι άνθρωποι ξοδεύουν χρήματα, χρόνο και ενέργεια για να αποκτήσουν τη σκελετική όψη των δούλων εκείνης της εποχής. Το πάχος, σύμβολο ομορφιάς για αιώνες, όχι μόνο έγινε τελείως μπανάλ μέσα σε δύο γενιές, μα θεωρούνταν πλέον σύμβολο ψυχικής αδυναμίας. Ακόμα χειρότερα, η παχυσαρκία υποδηλώνει ανθυγιεινή ζωή και πρόωρο θάνατο - όπως υποδήλωναν κάποτε τα ισχνά μάγουλα και τα κόκκαλα που διαγράφονταν από το δέρμα.

Η απάντηση του γιατί ο 20ος αιώνας είχε τέτοιο πάθος με το "άπαχο" βρίσκεται στις ανακαλύψεις της ιατρικής. Η σύνδεση μεταξύ λίπους και προβλημάτων του καρδιοαγγειακού συστήματος, γέμισαν τρόμο τις ψυχές εκατομμυρίων. Ωστόσο, η επιθυμία για λεπτή εμφάνιση προηγήθηκε της γνώσης των ιατρικών κινδύνων της παχυσαρκίας. Η μόδα αυτή διατηρείται από το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και απλά στην πορεία επικαλέστηκαν την επιστήμη για να δώσει μια καλή δικαιολογία για αυτό που πάντα ήταν και εξακολουθεί να είναι: ένα περίπλοκο αισθητικό θέμα. Πολλοί άνθρωποι θέλουν να είναι λεπτοί χωρίς να ανησυχούν καθόλου για την υγεία τους. Η αδυναμία έχει γίνει βασικό στοιχείο της ιδανικής φυσικής ομορφιάς, όχι μόνο για λόγους υγείας αλλά και εξαιτίας του οπτικού γούστου, που παρουσιάζεται -όπως και την εποχή του Rubens- μέσω της εικαστικής τέχνης.

Photo: Η ηθοποιός Florence Lawrence, το 1911.

Vanity Fair

Ήταν περισσότερο ο φακός της κάμερας, παρά η κοινωνική αλλαγή ή η ιατρική γνώση, που δημιούργησε τη σύγχρονη περιφρόνηση για το λίπος, αφού από τα τέλη του 19ου αιώνα θεωρείται το μέσον της οπτικής αλήθειας. Οι φωτογραφίες έπρεπε να δείχνουν πως φαίνονταν πραγματικά το κάθε τι, όχι πως τα οραματίστηκε ένας καλλιτέχνης. Στην πραγματικότητα, όμως, ο καλλιτέχνης - φωτογράφος «επεξεργαζόταν» το υλικό του. Η κάμερα έγινε ένα ύπουλο εργαλείο εξιδανίκευσης της πραγματικότητας, και αυτό το στυλιζάρισμα, όρισε το μοντέρνο γούστο. Η στατική φωτογραφία καταγράφει τη φευγαλέα στιγμή, ενώ η κινηματογραφία καταγράφει την κίνηση. Και στις δύο περιπτώσεις, ο φακός της κάμερας τείνει να παχαίνει το σχήμα. Η ιδανική μορφή της κάμερας, επομένως, πρέπει να είναι λεπτή στην πραγματικότητα για να επιτρέπει την πάχυνση που συμβαίνει στην ταινία. Όταν, στη δεύτερη δεκαετία του 20ου αιώνα, οι δημοφιλείς ταινίες εξιδανίκευαν ολόκληρη την καθημερινότητα, η εμφάνιση των ανθρώπων έπρεπε να προσαρμοστεί στον φακό της κάμερας. Το σώμα έπρεπε να δημιουργεί μια στιγμιαία εικόνα, ή μια σειρά εικόνων, τις οποίες το μάτι θα μπορούσε αμέσως να πιάσει ‐ και να θαυμάσει. Το σώμα έπρεπε να είναι λεπτό, και το φόρεμα της ταινίας έπρεπε να φαίνεται καλό είτε εν κινήσει, είτε όταν φωτογραφίζεται σε άσπρο και μαύρο. Τα κόκκαλα, που αναπόφευκτα αποκαλύπτονται από την κάμερα, σταδιακά έγιναν προϋποθέσεις της νέας ιδανικής μορφής.

Photo: Η ηθοποιός Mae West, criterion.com

Ωστόσο, όλως παραδόξως, τα παλιά ιδανικά δεν έπαψαν να κερδίζουν τον θαυμασμό. Σκεφτείτε τη μοναδική καριέρα της Mae West, της οποίας οι ταινίες αποδεικνύουν πως η κάμερα θα μπορούσε να ορίσει την εικόνα του πληθωρικού γυναικείου σώματος σε κάτι κομψό και σέξι. Οι τεράστιες γυναίκες στις ταινίες των Fellini και Wertmfiller θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ένα νέο πρότυπο σεξουαλικής επιθυμίας. Ακριβώς όπως η "πειραγμένες" καχεκτικές εικόνες κατά τη διάρκεια της Ρομαντικής εποχής δημιούργησαν σταδιακά μια νέα ιδανική εικόνα, έτσι οι "πειραγμένοι" συναρπαστικοί σταρ στις νέες ταινίες, μπορούσαν να ξεκινήσουν μια υπόγεια μόδα που θα εμφανιζόταν στο μέλλον ως αναγνωρισμένο ιδανικό. Κάτι τέτοιο όμως δεν συνέβη. Παρ' ότι πληθωρικές γυναίκες σαν την Monica Bellucci εξακολουθούν να αποτελούν αντικείμενο θαυμασμού, το πρότυπο της κοκαλιάρας Twiggy των μέσων της δεκαετίας των '60 εξακολουθεί να μεσουρανεί, με τα σημερινά μοντέλα να αγγίζουν τα όρια της νευρικής ανορεξίας, δίνοντας στις σημερινές κοπέλες ένα εντελώς νοσηρό πρότυπο, με ότι αυτό συνεπάγεται.

Photo: www.politicallore.com

"Plus-sized women shouldnt think of themselves as a size. They should think of themselves as women with rich goals in life. Size doesn't mean, really, anything.

You can carry your size with pride and dress in a way that you like".

Donatella Versace