Πέμπτη, 25 Μαρτίου 2021

Photo: Το Ιερό των Μεγάλων Θεών, Παλαιόπολη - Σαμοθράκη

www.larissanet.gr

Αγαπητοί αναγνώστες,

Όπως έχω ξανά πει, η πιο αγαπημένη μου συνήθεια στον ελεύθερο χρόνο μου είναι το διάβασμα. Άσχετα που έχω πάθει και μία εξάρτηση τον τελευταίο χρόνο με το Netflix και τα ντοκιμαντέρ του. Κάποια στιγμή λοιπόν, στο πρώτο lockdown πέρυσι τέτοια εποχή, διάβασα το βιβλίο του Κώστα Κρομμύδα με τίτλο "Ουρανόεσσα", εμπνευσμένο όπως λέει ο συγγραφέας από αληθινά γεγονότα. Η ιστορία λοιπόν εκτυλίσσεται στην Σαμοθράκη, ακόμη υπό τον Οθωμανικό ζυγό, με επίκεντρο τις ανασκαφές που γινόντουσαν το 1865 και που οδήγησαν στην εύρεση της Νίκης της Σαμοθράκης.

Η ιστορία με συνεπήρε, όχι τόσο για την πλοκή αυτή καθαυτή, αλλά για όλα τα πράγματα που δεν γνώριζα για την Σαμοθράκη, τις ομορφιές της, το Ιερό των Μεγάλων Θεών και για τα Καβείρια Μυστήρια. Έτσι μου ήρθε τότε η ιδέα να μιλήσω κάποια στιγμή μέσα από αυτό το blog για όλους τους κλεμμένους θησαυρούς αυτής της χώρας που εκτίθενται σε ξένες χώρες.

Η Νίκη της Σαμοθράκης...

Photo: Η Νίκη της Σαμοθράκης, στο Μουσείο του Λούβρου,

Παρίσι - Γαλλία

Στις 15 Απριλίου 1863 η αρχαιολογική αποστολή του Γάλλου Σαμπουαζό, έκανε ανασκαφές στα βόρεια της Σαμοθράκης. Τότε ένας Έλληνας εργάτης αναφώνησε «Κύριε, εύραμεν μια γυναίκα»! Η Νίκη της Σαμοθράκης είχε βρεθεί σε πολλά κομμάτια, γιατί οι καλλιτέχνες της ελληνιστικής περιόδου έφτιαχναν τα γλυπτά σε τμήματα και τα ένωναν μετά. Έτσι, το άγαλμα έφτασε με σημαντικές ελλείψεις στο Λούβρο. Ο Σαμπουαζό είχε αφήσει πίσω την πλώρη (χωρίς την οποία το άγαλμα δεν μπορούσε να σταθεί όρθιο), πιστεύοντας ότι ανήκει σε άλλο γλυπτό. Μία δεκαετία αργότερα, Αυστριακοί αρχαιολόγοι συνειδητοποίησαν ότι η πλώρη ήταν μέρος της σύνθεσης της Νίκης και έτσι ο Γάλλος είχε πια την βάση του αγάλματος. Αυτό το άγαλμα είναι μία από τις τρεις φτερωτές Νίκες που βρέθηκαν στο ναό της Σαμοθράκης. Η δεύτερη, που αποτελεί ρωμαϊκό αντίγραφο και το βρήκαν οι ίδιοι Αυστριακοί αρχαιολόγοι, εκτίθεται στο μουσείο “Kunsthistorisches Museum” της Βιέννης, ενώ η τελευταία βρέθηκε από την αμερικανική αποστολή του Karl Lehmann και της Phyllis Williams-Lehmann το 1949, και εκτίθεται στο αρχαιολογικό μουσείο της Σαμοθράκης, όπου θα έπρεπε να βρίσκονται και οι τρεις... Η ταυτότητα του καλλιτέχνη είναι άγνωστη ενώ το άγαλμα εκτιμάται ότι κατασκευάστηκε μεταξύ 220 και 190 π.Χ.

Τα Μάρμαρα του Παρθενώνα...

Photo: Τα Μάρμαρα του Παρθενώνα στο Βρετανικό Μουσείο,

Λονδίνο - Μεγάλη Βρετανία

Τα Γλυπτά του Παρθενώνα ήταν τμήμα ενός αρχαίου μνημείου που στέκει επί 2.500 χρόνια στην κορυφή της Ακρόπολης. Διάφοροι εισβολείς και κατακτητές ήρθαν και παρήλθαν, ανάμεσά τους και οι Ναζί, όμως κανείς δεν τόλμησε να κλέψει τους θησαυρούς του, μέχρι το 1801, όπου η Βρετανία έγινε η μόνη χώρα στην Ιστορία που βεβήλωσε τον Παρθενώνα, όταν ο Τόμας Μπρους, έβδομος κόμης του Έλγιν, έστειλε εργάτες με τσεκούρια, βαριές και πριόνια για να κόψουν και να πάρουν αγάλματα θεών, ανθρώπων και αλόγων από τον Παρθενώνα. Έκτοτε εκτίθενται στο Βρετανικό Μουσείο αφού τα λεύκαναν ανίδεοι έφοροι, παρόλο που ο Παρθενώνας, όπως όλοι οι ναοί της εποχής, ήταν βαμμένος με ζωηρά χρώματα. Το Βρετανικό Μουσείο και διαδοχικοί βρετανοί υπουργοί προσποιήθηκαν πως υπήρχε επίσημο έγγραφο που είχε δοθεί από τους Οθωμανούς στον Έλγιν, αλλά κανείς δεν κατάφερε ποτέ να βρει αντίγραφό του στα οθωμανικά αρχεία και στα χαρτιά του Έλγιν. Παρότι η βρετανική κυβέρνηση επίσης αντιμετώπισε τον Έλγιν με περιφρόνηση για την κλοπή, διαδοχικές βρετανικές κυβερνήσεις κωφεύουν στις εκκλήσεις των Ελλήνων να τους επιστραφούν τα μάρμαρα. Η Μελίνα Μερκούρη, η ηθοποιός και πρωταγωνίστρια της ταινίας "Ποτέ την Κυριακή", απηύθυνε έκκληση για την επιστροφή των Μαρμάρων όταν έγινε υπουργός Πολιτισμού στα χρόνια του ’80, για να λάβει την απάντηση της τότε πρωθυπουργού της Μεγάλης Βρετανίας Μάργκαρετ Θάτσερ: “Ποτέ, καμιά ημέρα”.

Η Αφροδίτη της Μήλου...

Photo: Αφροδίτη της Μήλου, Μουσείο του Λούβρου,

Παρίσι - Γαλλία

Τον Απρίλιο του 1820 στο Κλήμα της Μήλου, καθώς ένας αγρότης έσκαβε το χωράφι του, βρήκε ένα γυναικείο άγαλμα, σπασμένο στα δύο και χωρίς χέρια. Ο νεαρός Γάλλος αξιωματούχος Βουτιέ που βρισκόταν στο νησί και προσφέρθηκε να βοηθήσει τον αγράμματο αγρότη, διαβάζοντας την επιγραφή "Αφροδίτη" στη βάση του αγάλματος, κατάλαβε την αξία του γλυπτού και ενημέρωσε τον πρόξενο της Γαλλίας να βιαστεί να το αγοράσει σαν απλό εμπόρευμα. Όμως το νέο της ανεύρεσης του πολύτιμου αγάλματος διαδόθηκε πολύ γρήγορα και στο νησί έφτασαν και άλλοι επίδοξοι αγοραστές. Εν τω μεταξύ, μέσα σε όλους όσους "σφάζονταν στην ποδιά της" υπήρχε και ένας ντόπιος καλόγερος που είχε κατηγορηθεί για ιερατικές ατασθαλίες, οπότε σκέφτηκε να κάνει το άγαλμα δώρο στον διερμηνέα του στόλου που θα τον πήγαινε στην Πόλη για να απολογηθεί. Ο διερμηνέας αυτός ήταν ο πρίγκιπας της Μολδαβίας, Νικόλαος Μουρούζης, οπότε το άγαλμα θα κατέληγε στην Μολδαβία! Κερδισμένοι τελικά βγήκαν οι Γάλλοι που ξόδεψαν μόνο χίλια φράγκα για να πάρουν στα χέρια τους την Αφροδίτη της Μήλου, ενώ στο νησί βρίσκεται μόνο αντίγραφο του αγάλματος, που προσέφερε ως δώρο το Λούβρο στο νησί...

Αφροδίτη της Ταυρίδας...

Photo: Αφροδίτη της Ταυρίδας, Μουσείο Ερμιτάζ,

Αγία Πετρούπολη - Ρωσία

Το άγαλμα της Αφροδίτης της Ταυρίδας κατασκευάστηκε τον 3ο ή 2ο π.Χ. αιώνα και είναι αντίγραφο του περίφημου έργου του Πραξιτέλη, της Κνιδίας Αφροδίτης (4ος π.Χ). Κατά τους Ελληνιστικούς και Ρωμαϊκούς χρόνους, αντιγράφηκε περισσότερο από κάθε άλλο γλυπτό. Το αγόρασε ο Ποτέμκιν για λογαριασμό του Μεγάλου Πέτρου το 1719 από την αγορά της Ρώμης έναντι 200 ασημένιων νομισμάτων. Σήμερα βρίσκεται στο μουσείο Ερμιτάζ της Αγίας Πετρούπολης, το οποίο συγκεντρώνει 30.000 ελληνικές αρχαιότητες, από τα συνολικά 100.000 εκθέματά του.

Και πολλά ακόμη...

Photo: Ο Βωμός της Περγάμου, Μουσείο Περγάμου,

Βερολίνο - Γερμανία

Ο τομέας του Μητροπολιτικού Μουσείου Νέας Υόρκης με τα ελληνορωμαϊκά εκθέματα περιλαμβάνει περισσότερα από 35.000 έργα τέχνης, ανάμεσά στα οποία είναι έργα κυκλαδικής τέχνης, όπως ο "Αρπιστής", το "Αριστούργημα του Μπάστη" και το "Σύμπλεγμα Πολεμιστή και Κενταύρου" και πολλά ακόμη σημαντικά δείγματα Μινωικής, Μυκηναϊκής, Γεωμετρικής, Αρχαϊκής και Κλασικής περιόδου. Η ανάγλυφη "Πληγωμένη Αμαζόνα", που χρονολογείται περί τον 4ο π.Χ. αιώνα και βρέθηκε στις ανασκαφές της Εφέσου, βρίσκεται σε μουσείο στο κέντρο της Βιέννης. Ο Βωμός της Περγάμου, αφιερωμένος στον Δία και την Αθηνά, ο οποίος οικοδομήθηκε κατά την ελληνιστική εποχή στην ακρόπολη της Περγάμου στη Μικρά Ασία, ανακαλύφθηκε από Γερμανούς αρχαιολόγους σε εκσκαφές το 1880 και μεταφέρθηκε στο Βερολίνο για να ξαναχτιστεί στην αρχική του μορφή.

Η επικράτηση του Χριστιανισμού έναντι της "ειδωλολατρίας", η πτώση του Βυζαντίου και η τουρκοκρατία, αλλά κυρίως η έλλειψη εθνικής συνείδησης μέχρι την ανεξαρτησία της Ελλάδας, συντέλεσαν στο να μην υπάρχει νομικό πλαίσιο για αυτές τις αρχαιότητες. Έτσι, πάνω από 8.500 ελληνικές αρχαιότητες ανυπολόγιστης αξίας βρίσκονται σήμερα στο εξωτερικό, αποτελώντας τον κυριότερο πόλο έλξης των μουσείων που τα φιλοξενούν.

Ο κόσμος είναι η Ελλάδα που διαστέλλεται.

Η Ελλάδα είναι ο κόσμος που συστέλλεται.

Βίκτωρ Ουγκώ